หญ้าข้าวนก

ชื่อวิทยาศาสตร์:��Echinochloa crus-galli1(L.)T.Beauv
ชื่อสามัญ:��barnyard grass
ชื่ออื่น:��หญ้าคอมมิวนิสต์, หญ้าพุ่มพวง
ชีพจักร:��หญ้า/อายุปีเดียว
ลำต้น ต้นตั้งตรง อาจสูงถึง 1.5 เมตร แตกรากและแขนงบริเวณโคนต้น ลำต้นกลมและเรียบ แต่ก็พบมีขนอยู่บ้าง ไม่มีขน ที่รอยต่อระหว่างกาบใบและแผ่นใบ

ดอก เป็นช่อแบบช่อแยกแขนง (panicle) ตั้งตรงขึ้นไปหรือโน้มยอดลงมา ยาว 10 - 20 เซนติเมตร ออกที่ส่วนยอดของลำต้น ประกอบด้วยช่อดอกแบบช่อกระจะ (raceme) 12 - 30 ช่อ แต่ละช่อยาว 2 - 4 เซนติเมตร จำนวนมากอัดแน่นอยู่ ช่อดอกย่อยมีกาบ 2 อัน กาบล่างยาวไม่ถึงครึ่งหนึ่งของความยาวช่อดอกย่อย กาบบนยาวกว่า มีขนปกคลุมอยู่ตามขอบและลายเส้นบนกาบ ช่อดอกย่อยแต่ละช่อมีดอกย่อยอยู่ 2 ดอก ดอกแรกเป็นหมัน มีกาบนอก ยาว 3 - 3.5 มิลลิเมตร ที่ปกคลุมด้วยขน ตามแบบฉบับแล้วจะมีปลายยื่นยาวออกไปเป็นหนวด แต่ก็พบว่าทั่วไปหนวดนี้จะยาว 5 - 10 มิลลิเมตร กาบใน ยาว 2.5 - 3 มิลลิเมตร บางใสไม่มีขน ดอกที่สองซึ่งเป็นดอกสมบูรณ์เพศ มีกาบนอก ยาว 0.5 มิลลิเมตร ค่อนข้างแข็ง ผิวเรียบเป็นมัน กาบใน ยาว 2.5 มิลลิเมตร บางกว่ากาบนอก ส่วนของกลีบดอกที่ลดรูปไป มี 2 อัน ขนาดเล็ก เกสรตัวผู้ 3 อัน อับละออกเรณูสีส้ม เกสรตัวเมียมีรังไข่ขนาดเล็ก ท่อรังไข่ 2 อัน ที่ปลายมีขนสีม่วงปกคลุม ผล แบบผลธัญพืช (Caryopsis) รูปไข่สีน้ำตาล ยาว 2.5 - 3 มิลลิเมตร ด้านหลังเรียบ ด้านหน้ามีรอยเว้าเข้าไป ขอบของรอยเว้านูนเป็นสันขึ้นมา ลักษณะของเมล็ดนี้แตกต่างกันไปมาก
อายุปีเดียว รอยต่อระหว่างใบและกาบใบไม่มี Ligule ระยะเจริญเติบโตดูคล้ายข้าวมาก เมล็ดงอกพร้อมข้าว ชอบขึ้นในที่ชื้นแฉะ ความชื้น 75-95% งอกได้ 80% ความชื้น 50% งอกได้75% สามารถงอกได้ในน้ำขังลึก 1-2 เซนติเมตร อุณหภูมิที่เหมาะสมในการงอกคือ 20-30 องศาเซลเซียสpHที่สามารถงอกได้คือ 4.6-8.4 ออกซิเจน 20% งอกได้ถึง 99% แต่ออกซิเจนต่ำกว่า 1% ไม่สามารถงอกได้สามารถงอกได้ที่ความลึก 2-4 เซนติเมตร เมล็ดที่ถูกแช่น้ำนาน 3 เดือน จะงอกได้เพียง 1% แต่เมล็ดที่ถูกฝังในดินนานถึง 30 เดือน ยังสามารถงอกได้ 20-67% ระบาดในนาหว่านน้ำตม ��แพร่กระจายโดยน้ำ สัตว์ และอุปกรณ์การเกษตร เมล็ดอาจพักตัวนาน 3-4 เดือน ผลิตเมล็ดได้สูง 500-20,000 เมล็ด/กอความหนาแน่นเพียง 5 ต้น/ตร.ม. อาจทำให้ผลผลิตข้าวลดลง
การป้องกันกำจัด ��1. ล่อให้งอกโดยการไขน้ำเข้านาแล้วขังไว้ 3 - 7 วัน ระบายน้ำออกทิ้งไว้ในสภาพดินชื้น 1-2 สัปดาห์ จะงอกขึ้นมาจำนวนมาก ��2. เมื่อหญ้าข้าวนกงอกขึ้นมาเป็นจำนวนมากแล้วจึงไถกลบทำลาย และเตรียมดิน ��3. หากมีการเตรียมดินดีเรียบสม่ำเสมอ จะสามารถเอาน้ำเข้านาได้หลังหว่านข้าวงอกแล้ว 7 วัน โดยขังน้ำลึกกว่า 2 เซนติเมตรจะควบคุมไม่ให้หญ้าข้าวนกงอกขึ้นมาได้ แต่ที่งอกมาก่อนหน้าการขังน้ำก็ยังสามารถเจริญเติบโตได้
สารกำจัดวัชพืช ��ประเภทก่อนวัชพืชงอก เช่น พาราควอต (พาราควอตไดคลอไรด์) สารกำจัดวัชพืช ประเภทดูดซึม ใช้ก่อนวัชพืชงอกระยะเริ่มต้น ในนาข้าว กำจัดวัชพืชใบแคบ, คอนเท็คซ์ (โคลมาโซล) สารกำจัดวัชพืช ประเภทดูดซึม ใช้หลังวัชพืชงอกระยะเริ่มต้น ในนาข้าว กำจัดวัชพืชใบแคบ �� ประเภทหลังวัชพืชงอก เช่น ไกลโฟเซต-ไอโซโพรพิลแอมโมเนียมใช้หลังวัชพืชงอก (post emergence) ในพื้นที่ที่ไม่ได้ทำการเกษตรเพื่อกำจัดวัชพืชใบแคบ และวัชพืชใบกว้าง, เลกาซี (บิสไพรีแบก-โซเดียม) ใช้หลังพืชงอก ในข้าวนาหว่านน้ำตม เพื่อกำจัดวัชพืชประเภทใบแคบ